HỆ THỐNG HÓA NHỮNG KIẾN THỨC CƠ BẢN VỀ

TIẾNG VIỆT VÀ TẬP LÀM VĂN

I.

Bảng tóm tắt kiến thức cơ bản về từ vựng

Đơn vị

kiến

thức

Khái niệm

Phân loại

Ví dụ

Từ đơn

Là từ chỉ gồm một tiếng có nghĩa

sách, vở, bút, thước

Từ phức

Là từ gồm hai hay nhiều tiếng có

nghĩa

- Từ ghép

- Từ láy

nhà cửa, sách vở

Từ ghép

Là những từ phức được tạo bằng

cách ghép các tiếng có quan hệ

với nhau về nghĩa

- Từ ghép đẳng

lập (tổng hợp)

- Từ ghép chính

phụ (phân loại)

tươi tốt, xinh đẹp

Từ láy

Là những từ phức có quan hệ láy

âm giữa các tiếng

- Từ láy hoàn

toàn

- Từ láy bộ phận

Thăm thẳm, xanh xao,

líu lo

Thành

ngữ

Là loại cụm từ có cấu tạo cố định,

biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh .

Lên thác xuống ghềnh,

Đầu voi đuôi chuột

Nghĩa

của từ

Là nội dung (sự vật. tính chất,

hoạt động. quan hệ …) mà từ biểu

thị

Tự đắc: tự cho mình là

hay, là giỏi

Từ một

nghĩa

Từ chỉ biểu thị một nghĩa duy nhất

gỗ, bút, máy, bàn,...

Từ

nhiều

nghĩa

Là từ mang những sắc thái ý nghĩa

khác nhau do hiện tượng chuyển

nghĩa; có từ â nghĩa trở lên:

+ Nghĩa gốc: là xuất hiện từ đầu

làm cơ sở hình hành những từ

khác

+ Nghĩa chuyển: hình thành trên

cơ sở nghĩa gốc

“lá phổi” của thành

phố

Hiện

tượng

chuyển

nghĩa

của từ

Là hiện tượng chuyển nghĩa của

từ (dựa trên cơ sở nghĩa gốc) tạo

ra những từ nhiều nghĩa (nghĩa

gốc => nghĩa chuyển, nghĩa đen

=> nghĩa bóng)

- Đầu đau như búa bổ

- Đầu súng trăng treo

Từ đồng

âm

Là những từ giống nhau về âm

thanh nhưng nghĩa khác xa nhau,

không liên quan gì với nhau

Con ngựa đá con ngựa

đá

Từ đồng

nghĩa

Là những từ có nghĩa giống nhau

hoặc gần giống nhau

- Từ đồng nghĩa

hoàn toàn

- Quả - trái

- Từ đồng nghĩa

không hoàn toàn

- Mất – chết – qua đời

Từ trái

nghĩa

Là những từ có nghĩa trái ngược

nhau

Xấu - tốt, đúng- sai, cao

- thấp

Từ Hán

Là những từ gốc Hán được phát

Phi cơ, hỏa xa, chiến

1